“Pekini tani po investon në Serbi po aq sa e gjithë BE-ja. Ky është një lajm i keq për diplomatët perëndimorë”, shkruan The Times.
Teksti fillon me një histori të varrit të Titos.
“Pasi vëzhgoi në heshtje varrin prej mermeri të Josip Broz Titos në Beograd, turisti kinez i bëri nderimet e tij liderit që ndihmoi në dëbimin e nazistëve nga Jugosllavia dhe më pas sundoi vendin deri në vdekjen e tij në vitin 1980”, shkruan Times.
“Tito bashkoi popullin e tij kundër armikut, duke i bërë ata të pasur dhe të lumtur dhe duke i dhënë atyre një jetë të mirë,” tha Lu Zhiwen (76), i cili shkoi në një turne në Serbi dhe Ballkan me 20 vizitorë të tjerë kinezë.
“Grupi ishte pjesë e numrit në rritje të vizitorëve kinezë që erdhën në Serbi – 40,000 në gjashtë muajt e parë të këtij viti. Kina po rrit pjesën e saj në ekonominë serbe, me investimet në vitin 2023 që parashikohen të jenë të barabarta me totalin e të gjitha vendeve anëtare të BE-së së bashku për herë të parë”, sipas The Times.
Sipas revistës radhët në varrin e Titos dhe shumimi i fabrikave të drejtuara nga kinezët janë një reflektim në rritje i vendosmërisë së Kinës për ta kthyer Serbinë në një fortesë në skaj të Evropës, duke minuar ambiciet e BE-së për ta sjellë vendin ballkanik më afër orbitës së tij
“Serbia po provon të jetë një instrument shumë efektiv për avancimin e synimeve të politikës së jashtme të Kinës,” tha Stefan Vladisavljev nga Fondi i Beogradit për Përsosmërinë Politike, një ekspert për marrëdhëniet kino-serbe.
Bazuar në numrin e netëqëndrimeve që vizitorët kinezë kalojnë tani në Serbi, viti 2023 duhet të thyejë rekordin nga viti 2019, para pandemisë së koronavirusit, pasi vizitorët nga Kina vijnë tani për qëndrime më të gjata.
Bumi filloi në vitin 2017, kur Serbia hoqi vizat për kinezët dhe sipërmarrësit dinak punësuan autobusë për të çuar grupe në fshatra ku banorët mbanin kostume tradicionale për dasma të organizuara, të shoqëruara me ushqime të gatuara në shtëpi dhe vallëzim.
“Ata e duan peizazhin, detin, të cilin do ta shohim kur të vijmë në Mal të Zi, si dhe historinë e luftërave ballkanike, ndërsa të moshuarit e duan Titon,” tha udhëheqësja e grupit të turneut Ula Jiang ndërsa ajo drejtonte grupin e saj nga mauzoleumi i Titos tek autobusi.
Ministri serb i Turizmit Husein Memiç tha për The Times se fluturimet direkte, drita jeshile e Kinës për udhëtime në grup në mars dhe promovimi i madh i Serbisë në Kinë në mediat sociale janë nxitësit e bumit.
Për vizitorët më të vjetër, një arsye e madhe për të ardhur është filmi jugosllav i vitit 1972 për partizanët që mundin nazistët. Një nga filmat e paktë të huaj të shfaqur në Kinë në atë kohë, “Walter Defends Sarajevo”, u pa nga rreth një miliard kinezë. Ajo u shfaq në fshatra dhe fabrika, dhe fansat e mësuan përmendësh të gjithë skenarin, u emëruan fëmijëve sipas personazheve dhe madje pinin birrën “Walter”.
I frymëzuar nga filmat amerikanë të luftës si “The Guns of Navarone” dhe i mbushur me shpërthime, intriga dhe luftime në majë të një treni me shpejtësi, filmi nga ana e tij frymëzoi një brez të tërë kineastësh kinezë. Ylli i saj, Velimir “Bata” Živojinović, u bë një ikonë në Kinë para se të vdiste në vitin 2021.
“Kur lajmi për vdekjen e Batës arriti në Kinë, popullit kinez i mungonte shumë ai”, tha presidenti kinez Xi Jinping kur takoi të venë e aktorit gjatë një vizite në Beograd atë vit.
Babai im më tregoi për titullin e këngës “Walter”, të cilën e këndoi gjithë brezi i tij, tha turisti kinez Haifeng Zhang (41), duke qëndruar para mauzoleut të Titos.
Pasi u largua nga mauzoleumi, Zhang tha se ndalesa e tij e radhës ishte një pikë referimi në Beograd që vizitojnë shumica e kinezëve – vendi i ambasadës kineze që u godit nga bombat e NATO-s në vitin 1999, duke vrarë tre vetë.
“Unë isha në shkollë kur ndodhi dhe kjo ngjarje është gdhendur në kujtesën e kinezëve të moshës sime,” tha Zhang.
Incidenti ndodhi kur avionët e NATO-s shënjestruan Beogradin për të detyruar Serbinë të ndalonte sulmet ndaj Kosovës, një krahinë e shkëputur që më vonë shpalli pavarësinë nga Serbia. Kujtimi i personelit të plagosur të ambasadës, i cili u largua nga ndërtesa e djegur, ndihmoi në krijimin e lidhjeve serbo-kineze që që atëherë janë forcuar, pasi Pekini mbështet refuzimin e Beogradit për të njohur pavarësinë e Kosovës.
“Në çdo takim mes zyrtarëve kinezë dhe serbë, sado të rangut të ulët, kinezët do të thonë se mbështesin parimin e “integritetit territorial”. Ekziston një paralele e qartë mes qëndrimit të Kosovës dhe Kinës për Tajvanin. Mesazhi që Kina i dërgon botës është – mos u ngatërroni me ne”, tha Vladisavljev.
Përveç memorialit për viktimat e sulmit të ambasadës, i cili dekorohet rregullisht me lule nga turistët kinezë, do të hapet një qendër e re kulturore kineze dhe një hotel për udhëtarët kinezë të biznesit është tashmë i pushtuar, pasi Pekini mbështet përpjekjet diplomatike për investim masiv.
Projektet variojnë nga një urë mbi Danub në një linjë të re hekurudhore midis Beogradit dhe Budapestit dhe një kontratë 3.2 miliardë euro për përmirësimin e sistemeve të ujërave të zeza në 60 komunitete lokale.
Investimet e huaja direkte të Kinës vitin e kaluar ishin 1.4 miliardë euro, pak prapa 1.44 miliardë të investuar nga e gjithë BE-ja së bashku, dhe këtë vit Kina duhet të barazohet me BE-në bazuar në trendin aktual, tha Vladisavljev.
Serbia nuk ankohet për punëtorët kinezë të dërguar atje, shtoi ai. Rreth 15,000 janë nën kontrata, edhe nëse ato kontrata shpesh kërkojnë që mosmarrëveshjet e punës të zgjidhen në gjykatat kineze.
Huatë kineze në mbarë botën i kanë çuar partnerët në grackat e borxhit dhe borxhi i Serbisë ndaj Pekinit tani arrin në 3.5 miliardë euro në vit, 12 përqind e PBB-së.
“Falë raportit të ulët të borxhit ndaj PBB-së së Serbisë prej 55 për qind dhe rritjes së saj aktuale ekonomike, borxhi i Kinës nuk është problem, por nëse bie, mund të bëhet i rrezikshëm”, tha Vladisavljev.
Qeveria e Serbisë duket se nuk ndjen gjë tjetër veçse mirënjohje dhe në Beograd u vendosën tabela gjatë pandemisë së koronavirusit, me mesazhe mirënjohjeje për presidentin kinez Xi për dërgimin e furnizimeve mjekësore.
Lidhjet e ngushta janë një goditje për diplomatët e BE-së, të cilët kanë drejtuar investimet në Serbi me pak mirënjohje ndërsa përpiqen ta afrojnë Beogradin me bllokun e tyre. Ndryshimi është se investimi rival i Kinës nuk vjen me asnjë nga kushtet e vendosura nga Brukseli.
