Miratimi i një ligji të ri me emrin Ligji për Bashkëpunim dhe Koordinim Ndërkomunal, do të ishte zgjidhja për ta kapërcyer ngërçin shumëvjeçar lidhur me formimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe, thuhet në një “non-paper” që ka rrjedhur së fundmi, e që është publikuar nga KOHA.
Ky është një prej “non-paper” diplomatik që shërben për ta gjetur rrugën për themelimin e Asoaciacionit, pra edhe vazhdimit të negociatave bazuar në propozimin franko-gjerman. Është dokument mbështetës juridik.
Ky dokument ofron këshilla lidhur me Asociacionin, duke u bazuar në formimin e Asociacionit të Komunave të Kosovës (AKK), për të cilin thotë se komunat nuk gëzojnë lirinë e asociimit që u është dhënë individëve me Kushtetutë.
“Çdo nocion se komunat mund të themelojnë një OJQ për t’i përfaqësuar ato, nuk përbën logjikë ligjore. Autoritetet e Kosovës duhet të revokojnë menjëherë regjistrimin e AKK-së pasi ekzistenca e AKK-së si OJQ, përbën shkelje flagrante të ligjit dhe tallje me parimet themelore të qeverisjes demokratike”, thuhet në këtë “non-paper”.
Në konkluzionet thuhet se: “Nisja e diskutimeve/konsultimeve për hartimin dhe shpalljen e Ligjit për Bashkëpunim dhe Koordinim Ndërkomunal është rruga më e mirë për të kapërcyer ngërçin shumëvjeçar. Pos zgjidhjes së problemit të karakterit juridik të Asociacionit të Komunave të Kosovës, ky ligj do të vendoste edhe parimin e barazisë juridike të të gjitha organizatave të themeluara nga komunat, përfshirë Asociacionin”.
Po ashtu thuhet se miratimi i Ligjit për Bashkëpunim dhe Koordinim Ndërkomunal ofron kornizën për t’i adresuar shqetësimet e ngritura nga Gjykata Kushtetuese dhe njëkohësisht për t’i përmbushur objektivat e marrëveshjes së vitit 2015, në lidhje me themelimin e Asociacionit.
“Këto çështje mund të jenë gjithashtu të dobishme në gjetjen e formulave për të adresuar shqetësime të tjera që lidhen me Asociacionin. Nëpërmjet kësaj mënyre, Kosova demonstron përkushtimin e saj ndaj sundimit të ligjit dhe seriozitetin si një partnere e besueshëm e bashkësisë ndërkombëtare”, thuhet në konkludime.
Dokumenti i plotë:
Notë këshilluese
Ashtu siç është konfirmuar nga Gjykata Kushtetuese, Asociacioni/Komuniteti i Komunave me Shumicë Serbe në Kosovë (A/CSMK) është një obligim ligjor për Kosovën, i derivuar nga Ligji i Ratifikimit të Marrëveshjes së Parë që Rregullon Normalizimin e Marrëdhënieve.
Përveç vëzhgimeve të bëra nga Gjykata Kushtetuese, autoritetet e Kosovës shpeshherë theksojnë se kapaciteti ligjor i A/CSMK duhet të jetë i njëjtë me Asociacionin e Komunave të Kosovës, dhe se duhet të veprojë si një OJQ.
Ekipet ligjore që kanë këshilluar autoritetet e Kosovës do të duhej të kishin nënvizuar të metat juridike të Asociacionit ekzistues të Komunave të Kosovës. Fatkeqësisht, Gjykata Kushtetuese po ashtu ka dështuar të nënvizojë të metat juridike të Asociacionit të Komunave të Kosovës.
Ky “paper” njeh shqetësimet ligjore dhe politike të lidhura me zhvillimin e A/CMSK. Megjithatë, ofrimi i mundësive për t’i adresuar këto shqetësime mund të ndodhë vetëm pasi palët e interesuara zgjidhin çështjet e lidhura me karakterin ligjor të organizatave të themeluara nga komunat.
Të metat juridike të karakterit të Asociacionit të Komunave të Kosovës
Autoritetet e Kosovës, përfshirë presidentin, argumentojnë se karakteri juridik i Asociacionit ekzistues të Komunave të Kosovës buron nga Ligji për Vetëqeverisje Lokale.
Neni 31 – Të drejtat e Komunave për të asociuar
Për mbrojtjen dhe promovimin e interesave të tyre të përbashkëta, komunat mund të formojnë dhe t’i takojnë asociacioneve që veprojnë në konformitet me ligjin.
Autoritetet e Kosovës theksojnë se “ligji” i referohet Ligjit për Lirinë e Asociimit në Organizata Joqeveritare që kur Asociacioni i Komunave të Kosovës ekziston sipas dispozitave dhe procedurave të këtij ligji.
Autoritetet e Kosovës, përfshirë Gjykatën Kushtetuese, e kanë injoruar faktin se Ligji për Lirinë e Asociimit në Organizatat Joqeveritare buron nga neni 44 i Kushtetutës.
Neni 44 [Liria e Asociacionit]
Liria e asocimit është e garantuar. Liria e asocimit përfshin të drejtën e secilit që të themelojë një organizatë pa kërkuar ndonjë leje, të jetë apo të mos jetë anëtar i ndonjë organizate, dhe të kontribuojë në aktivitetet e ndonjë organizate.
Neni 4 i ligjit, kapitulli i parimeve themelore, qartë e reflekton të njëjtën gjë.
Neni 4 – Liria e Asociacionit
1. Liria e Asociacionit është një e drejtë e garantuar nga Kushtetuta e Republikës së Kosovës
2. Liria e Asociacionit, përfshirë të drejtën e secilit person për të themeluar ndonjë organizatë pa nevojën për të kërkuar leje, të jetë apo të mos jetë anëtar i ndonjë organizate, dhe të kontribuojë në aktivitetet e ndonjë organizate.
3. Secili person do të ketë të drejtën të themelojë organizatë joqeveritare, në pajtim me termat dhe kushtet e përcaktuara në këtë Ligj.
4. Asnjë personi nuk do t’i kërkohet të asociojë kundër dëshirës së tij.
5. Asnjë person nuk do të diskriminohet në asnjë mënyrë, për shkak të ndonjë vendimi për të asociuar apo jo.
Në duhet të kujtojmë palët e interesuara që neni 44 i Kushtetutës i referohet Lirisë së Asocimit si një prej të drejtave fundamentale dhe lirive të garantuara nga Kushtetuta e Kosovës. Është e drejtë fundamentale dhe liri e dhuruar për individët dhe vetëm për individët. Për më tepër, kjo është me të drejtë e reflektuar po ashtu në ligj.
Sipas këtij ligji, asociacionet themelohen nga qytetarë të lirë. Neni 16 i Ligjit të Lirisë së Asociacionit si Organizatë Joqeverisëse thekson sa vijon:
Neni 16 – Asociacioni
1. Një Asociacion është një organizatë anëtarësimi, i grupuar mbi bazat e dëshirës së lirë të një personi me interesa të përbashkëta, për realizimin e qëllimeve legjitime për dobi publike ose interes të përbashkët.
2. Asociacioni do të themelohet nga tre apo më shumë persona.
Sipas të dhënave zyrtare, Asociacioni ekzistues i Komunave të Kosovës është një organizatë e themeluar jo nga komunat, por nga tre persona në kapacitetin e tyre si qytetar. Faruk Spahija, Lutfi Haziri dhe Sali Gashi janë të listuar si themelues të AKK-së.
Si mundet një organizatë e krijuar nga tre qytetarë të pretendojë se përfaqësimi i komunave të Kosovës përbën një mister juridik.
Neni 12, pika 1, i të njëjtit ligj thekson sa vijon:
OJQ-ja e ushtron aktivitetin e saj në mënyrë të pavarur nga institucionet shtetërore.
Në këtë pikë, duhet të vëzhgojmë përkufizimin e pranuar gjerësisht se çfarë është, nga pikëpamja juridike, një bashki.
një bashki është një nënndarje politike e një shteti brenda të cilit është krijuar një korporatë komunale për të siguruar qeverisjen e përgjithshme lokale për një përqendrim të caktuar të popullsisë në një zonë të caktuar
Çdo studiues juridik/politik do të pyeste veten, pasi komunat janë pjesë e institucioneve shtetërore, si mundet që një organizatë e krijuar prej tyre të jetë e pavarur nga shteti?
Si pjesë përbërëse e strukturës së përgjithshme qeverisëse, komunat nuk gëzojnë lirinë e asociimit që u është dhënë individëve me Kushtetutë. Çdo nocion se komunat mund të themelojnë një OJQ për t’i përfaqësuar ato, nuk përbën logjikë ligjore. Autoritetet e Kosovës duhet të revokojnë menjëherë regjistrimin e AKK-së pasi ekzistenca e AKK-së si OJQ, përbën shkelje flagrante të ligjit dhe tallje me parimet themelore të qeverisjes demokratike.
Karakteri ligjor-juridik i organizatave të themeluara nga komunat –
Siç theksohet nga Gjykata Kushtetuese, komunat kanë të drejtë kushtetuese të bashkëpunimit ndërkomunal. Në vitin 2011, Kuvendi i Kosovës miratoi Ligjin për Bashkëpunim Ndërkomunal. Megjithatë, ky ligj është dashur të mbulojë të drejtën e komunave për t’u asociuar, siç theksohet në Kapitullin V, të Ligjit për Vetëqeverisje Lokale, i cili krijon bazat për shfrytëzimin e kësaj të drejte.
Për konceptimin ligjor, mënyra më e mirë e veprimit është hartimi i një ligji të titulluar “Ligji për Bashkëpunimin dhe Koordinimin Ndërkomunal”, i cili gjithashtu mbulon komunat, të drejtën për t’u bashkuar dhe në mënyrë efektive anulon ligjin paraprak.
Meqenëse “bashkëpunimi” iu referohet përpjekjeve kolektive të një grupi për të përmbushur objektiva të veçanta dhe “koordinimi”, i referohet një rregullimi të përpjekjeve të grupit për të siguruar unitet veprimi, në arritjen e objektivave të përbashkëta, duke përfshirë objektivat e ndara dhe të përbashkëta, ofron një gjë më të gjerë fushëveprimi.
Neni 81 i Kushtetutës rregullon se një ligj i tillë do të binte në legjislacionin me interes jetik që kërkon një rregull të shumicës së dyfishtë. Rregulli i dyfishtë dikton domosdoshmërinë e pjesëmarrjes aktive të deputetëve serbë të Kosovës në procesin legjislativ.
Ky ligj do të ofronte një kornizë të përgjithshme për strukturën organizative, objektivat, aktet ligjore qeverisëse, procedurat për krijimin dhe shpërbërjen, marrëdhëniet me autoritetet qendrore, buxhetin, kapacitetin ligjor dhe aspektet e tjera të organizatave të krijuara nga komunat për bashkëpunim dhe koordinim ndërkomunal. Vërejtjet dhe komentet e Gjykatës Kushtetuese duhet të udhëheqin ligjvënësit në procesin e hartimit.
Ligji duhet të caktojë Ministrinë e Administratës dhe të Qeverisjes Lokale si strukturë mbikëqyrëse qeverisëse. Ministria do të shërbente edhe si zyrë e regjistrimit për themelimin dhe shpërbërjen e këtyre organizatave. Për këtë, Ministria do të duhet të miratojë direktiva të veçanta administrative. Ky ligj do të ofronte bazën e nevojshme ligjore për karakterin e duhur juridik të Asociacionit ekzistues të Komunave të Kosovës dhe çdo organizate tjetër të ardhshme që Asociacioni do të përfshijë.
Vërejtje të tjera
Dikush mund të argumentojë se, në terma të thjeshtëzuar, karakteri juridik i Asociacionit mund të dalë vetëm nga Ligji i Ratifikimit të Marrëveshjes së Parë të Parimeve që Rregullon Normalizimin e Marrëdhënieve.
Megjithatë, në përpjekje për të konceptuar karakterin juridik shumë të nevojshëm të organizatave të themeluara nga komunat, aktgjykimi i Gjykatës Kushtetuese KO130/15, i datës 23 dhjetor 2015 dikton mendim më të gjerë juridik.
Në nenin 19.1 të Kushtetutës thuhet se:
Marrëveshjet e ratifikuara nga Republika e Kosovës bëhen pjesë e sistemit të brendshëm juridik pas publikimit të tyre në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës. Ato zbatohen drejtpërdrejt, me përjashtim të rasteve kur nuk janë të vetëzbatueshme dhe aplikimi kërkon shpalljen e një ligji.
Siç u pa në vitet e kaluara, Ligji për Ratifikimin e Marrëveshjes së Parë të Parimeve që Rregullojnë Normalizimin e Marrëdhënieve, nuk është i vetëzbatueshëm. Miratimi i Ligjit për Bashkëpunim dhe Koordinim Ndërkomunal bie në kategorinë e mjeteve të nevojshme ligjore, të parapara me nenin 19.1.
Miratimi i këtij ligji do të plotësonte edhe detyrimin ligjor të parashikuar në pikën 2 të Marrëveshjes së Parë mbi Parimet, ku thuhet:
Komuniteti/Asociacioni do të krijohet me statut. Shpërbërja e tij bëhet vetëm me vendim të bashkive pjesëmarrëse. Garancitë ligjore do të sigurohen nga ligji në fuqi dhe ligji kushtetues. (duke i përfshirë 2/3-at e shumicës)
Si ligj me interes të veçantë, Ligji për Bashkëpunim dhe Koordinim Ndërkomunal mund t’i sigurojë këto garanci. Ligji për Bashkëpunimin dhe Koordinimin Ndërkomunal dhe udhëzimet administrative që rrjedhin nga ky ligj mund t’i paraqiten Gjykatës Kushtetuese për shqyrtim përfundimtar.
Konkluzionet
Nisja e diskutimeve/konsultimeve për hartimin dhe shpalljen e Ligjit për Bashkëpunim dhe Koordinim Ndërkomunal është rruga më e mirë për të kapërcyer ngërçin shumëvjeçar.
Pos zgjidhjes së problemit të karakterit juridik të Asociacionit të Komunave të Kosovës, ky ligj do të vendoste edhe parimin e barazisë juridike të të gjitha organizatave të themeluara nga komunat, përfshirë Asociacionin.
Miratimi i Ligjit për Bashkëpunim dhe Koordinim Ndërkomunal ofron kornizën për t’i adresuar shqetësimet e ngritura nga Gjykata Kushtetuese dhe njëkohësisht për t’i përmbushur objektivat e marrëveshjes së vitit 2015, në lidhje me themelimin e Asociacionit.
Këto çështje mund të jenë gjithashtu të dobishme në gjetjen e formulave për të adresuar shqetësime të tjera që lidhen me Asociacionin. Nëpërmjet kësaj mënyre, Kosova demonstron përkushtimin e saj ndaj sundimit të ligjit dhe seriozitetin si një partnere e besueshëm e bashkësisë ndërkombëtare.
